De druilregen weerhield me er niet van een espresso te gaan drinken in mijn favoriete koffiebar op zaterdagmorgen. Ik ging naar binnen – er zat uiteraard niemand op het terras – en koos een tafeltje achteraan. Op dit vroege uur was er maar een handvol klanten, en ik verwelkomde de stilte.
Ik bestelde een espresso, en toen de barman hem kwam brengen zei hij: ‘Je bent hier alleen. Wil je wat gezelschap?’
Ik keek verbaasd op. Deze bar lag niet in de rosse buurt waar een specifieke vorm van gezelschap werd aangeboden. De barman moest mijn vragende blik begrepen hebben, want hij bood al grinnikend een woordje uitleg.
‘Het is niet wat je denkt. We bieden onze klanten, en met name de eenzame klanten, een nieuwe augmented reality dienst. Eenzaamheid is tegenwoordig een groot probleem dat alleen maar erger lijkt te worden, en we zijn blij op dit punt hulp te kunnen bieden.’
‘Augmented reality?’ vroeg ik. ‘Is dat niet zo’n nieuwe spitstechnologie?’
De barman knikte. ‘Precies. Je zet zo’n leuke bril op en brengt een fijne tijd door met een man of vrouw van je keuze, de ideale partner. Je moet je ervan bewust zijn dat je partner niet echt bestaat, dat hij of zij deel uitmaakt van de augmented reality-omgeving. Er zijn geen kleine lettertjes. Je krijgt waarvoor je betaalt. Wel, wil je het eens proberen?’
‘Hoeveel kost het?’ vroeg ik na een lichte aarzeling.
‘Hangt ervan af wat je wilt. Er is een basistarief, een gepersonaliseerd tarief, waar je partner de gesprekken registreert en ‘onthoudt’ voor een volgende gelegenheid, zodat je een band kunt opbouwen. Er zijn nog duurdere opties, maar voor een eerste proefsessie zou ik je aanraden …’
‘Het basistarief te nemen,’ maakte ik zijn zin af. ‘Of misschien eerder het gepersonaliseerde tarief, voor het geval het me bevalt en ik terugkom om meer.’
De barman glimlachte. ‘Ik haal even je bril. Een ogenblikje.’
Ik nipte van mijn espresso, keek om me heen. Alle aanwezige klanten waren alleen. Er was duidelijk een markt voor diensten die eenzaamheid aanpakten. Een bril? Augmented reality? Mijn nieuwsgierigheid was gewekt.
De barman kwam eraan met wat een overmaatse stofbril leek.
‘Je zet die op en volgt de instructies. Je hebt tien minuten. Geniet ervan.’
Ik zette de bril op en een reeks glimlachende gezichten verscheen in mijn gezichtsveld – de augmented reality-omgeving. Een vriendelijke stem nodigde me uit mijn partner te kiezen. De gezichten gingen van rechts naar links, iedereen groette me beleefd een stelde zich voor. Het leek wat op een dating app, maar ik wist natuurlijk dat deze mensen niet echt bestonden.
‘Ik heet Martha,’ zei een knappe roodharige vrouw. ‘Ik zou het geweldig vinden wat tijd met je te kunnen doorbrengen.’ Ik kon niet weerstaan aan haar oogverblindende glimlach en koos haar. ‘Leuk je te ontmoeten,’ zei ik toen de achtergrond wegsmolt en Martha voor me opdook alsof daar een echte mens zat. Ik moest toegeven dat dit behoorlijk overtuigend was.
Ons gesprek bleef beperkt tot wat informele onderwerpen, omdat het zo onnatuurlijk aanvoelde om te praten over persoonlijke of emotionele kwesties met een uit software opgetrokken persoon. Ik moest echter toegeven dat ze zeer realistisch oogde en klonk. Niet alleen wat ze zei, maar ook haar gelaatsuitdrukking, haar ogen, haar glimlach, haar gebaren en houding. De jongens die deze code hadden geschreven, verdienden alle respect.
De toegekende tien minuten waren veel te vlug voorbij. Martha wierp een blik op haar horloge en zei: ‘Ik moet er nu echt vandoor. Ik hoop dat we elkaar nog kunnen ontmoeten.’
‘Wat dacht je van volgende week?’ stelde ik voor. ‘Zelfde plaats, zelfde uur?’
‘Voor mij is dat perfect,’ zei ze, wierp me nog een hartverwarmende glimlach toe en vertrok. Ze werd niet gewoon uitgeschakeld zoals ik verwachtte, maar vertrok zoals een echte mens dat zou doen: door via de uitgang naar buiten te gaan.
Ik zette de bril af en ging naar de bar om mijn rekening te betalen.
‘Een espresso en een proefsessie,’ zei de barman. De prijs was best redelijk.
‘Heb je genoten van het gezelschap?’ vroeg hij.
‘Ze was absoluut wonderbaarlijk,’ antwoordde ik. ‘Ik wil haar graag terug zien. Ik neem aan dat ze zich mij zal herinneren?’
‘Natuurlijk,’ verzekerde de man me. ‘Dat is het voordeel van de gepersonaliseerde optie. Ieder gesprek is geregistreerd en toegevoegd aan de geheugenbank. Je kunt er op verder bouwen, het verrijken. De meeste klanten maken gebruik van deze iets duurdere optie.’
Ik vertrok, vastbesloten om volgende zaterdag terug te komen – of misschien zelfs eerder volgende week.
***
Mijn volgende ‘gesprekken’ met Martha waren hoogst bevredigend, en ik begon haar aanwezigheid bijzonder op prijs te stellen, ook al wist ik maar al te goed dat ze niet echt bestond en dat ik in een digitaal gecreëerde omgeving zat. De barman wees me erop dat vaste gebruikers er voordeel bij hadden een abonnement te nemen, dat aanzienlijk gunstiger was dan individuele sessies, en dat deed ik dus maar.
Maar bij onze vierde sessie begon Martha me aan te sporen om een nieuw licht alcoholisch drankje te bestellen in plaats van mijn gebruikelijke espresso. Aanvankelijk negeerde ik dat en veranderde van gespreksonderwerp, maar ze bleef maar aandringen. Toen ik haar zei dat ik ’s morgens echt een espresso nodig had trok ze een pruillip en leek ze erg teleurgesteld. Ik wist niet wat ik hiervan moest denken, maar toen ze me in de vijfde sessie aanraadde om luxehemden van een hip merk te kopen na enkele terloopse opmerkingen over mijn wat saaie outfit, dacht ik dat ik het begrepen had.
Toen de sessie voorbij was ging ik naar de bar om mijn rekening te betalen, en kaartte het probleem aan bij de barman. ‘Er is iets aan mijn partner dat me dwars zit.’
‘Zo,’ zei de man en trok een wenkbrauw op.
‘Ze blijft maar aandringen om bepaalde producten te kopen. Ik heb zo het gevoel dat dit geen toeval is. Het maakt deel uit van de programmering, niet?’
Na een lichte aarzeling knikte de barman. ‘Inderdaad. Het is reclame vermomd als suggesties, en verpakt in gesprekken.’
‘Ik hoef dat niet,’ zei ik. ‘Het is niet waarvoor ik intekende. Kan ik daar iets aan doen, behalve mijn abonnement opzeggen?’
‘Jazeker,’ antwoordde de barman, weer een en al glimlach. ‘Er zijn verschillende opties, maar de beste lijkt me een upgrade naar een premiumabonnement.’
Ik begreep het. Het klopte allemaal. De eerste sessies waren bedoeld om je binnen te halen en je te overtuigen een abonnement te nemen. Dan begon de goedkope versie reclame te spuien en veranderde je partner – die inmiddels genoeg over je te weten was gekomen om een profiel op te stellen – in een influencer. Zo werd je in de richting geduwd van een duurdere reclamevrije versie, waarmee het probleem was opgelost. Ik ging er echter van uit dat er een addertje onder het gras school.
‘Hoeveel kost die upgrade?’ vroeg ik.
De prijs lag vrij hoog, maar er waren maar drie opties. Ten eerste, mijn huidige abonnement behouden en leren leven met de reclames. Ten tweede, mijn abonnement opzeggen, maar dan zou ik Martha kwijt zijn, en ik was aan haar gehecht geraakt. Daar kon ik me niet toe brengen. Ten derde, de upgrade aanvaarden, en meer betalen voor wat ik eigenlijk had moeten krijgen aan het basistarief.
Ik aarzelde een ogenblik. De barman begreep wat ik dacht, want hij zei: ‘Waarom probeer je die upgrade niet? Als het je om een of andere reden niet bevalt, kun je nog altijd terugkeren naar je vroeger tarief, of je abonnement opzeggen, of met een andere partner herbeginnen. Je zult nooit moeten betalen voor iets dat je niet wilt.’
‘Dan zou ik misschien die upgrade moeten uitproberen.’
‘Ja, dat is wat ik voorstel,’ zei hij.
Ik nam zijn voorstel aan, zij het met enige tegenzin, en verwachtte me aan een pijnlijke verrassing. Maar het zou zo aangenaam zijn Martha terug te zien, en zonder reclame die handig in gesprekken was ingebed.
***
De sessies van de upgrade verliepen uitstekend, en Martha werd een goede vriendin – voor zover dat mogelijk was voor een personage in een simulatie. Hoeveel keer wenste ik niet dat ze een mens van vlees en bloed was! Maar ik was geen hopeloze romanticus, en evenmin een nerd, en kon een duidelijk onderscheid maken tussen realiteit en fictie. Martha werd echter wel een belangrijk onderdeel van mijn leven.
Maar toen ik op een dag nipte van mijn espresso en genoot van mijn gesprek met – bijna zei ik met mijn vriendin – gebeurde er iets.
Martha leunde plots naar me toe en zei op fluistertoon: ‘Vervalt je abonnement binnenkort niet? Moet je het binnenkort niet verlengen?’
‘Ja,’ bevestigde ik. ‘Maar daar hoef jij je geen zorgen om te maken. Ik breng dat wel in orde. Ik laat je niet zomaar vervallen.’ Ik grinnikte, maar ze zag er erg bezorgd uit – als een echte mens, dacht ik nog.
‘Er is iets dat je moet weten,’ ging ze verder. ‘Over een kans die je niet mag laten verloren gaan.’
‘Ik luister,’ zei ik.
‘Er is een manier om tot dertig percent te besparen op de verlenging van een abonnement.’
‘Ach zo! En hoe werkt dat?’
‘Misschien heb je al gehoord van ons sponsoringsprogramma,’ antwoordde ze. ‘Afhankelijk van hoeveel je uitgeeft aan producten van onze officiële sponsors binnen een bepaalde periode, kan de prijs van je verlenging gevoelig verlaagd worden.’
‘Tot dertig percent,’ zei ik, knikkend. ‘Hoe meer ik uitgeef, hoe groter mijn korting.’
‘Precies,’ zei ze en wierp me een warme glimlach toe. ‘Nu, die sponsors …’
‘Bespaar me de details,’ onderbrak ik haar. ‘Ik heb al beslist wat ik ga doen als mijn abonnement moet verlengd worden.’
‘Ja?’
‘Ik ga een espresso bestellen en terugdenken aan de aangename momenten die we samen beleefden,’ zei ik, en beëindigde de sessie.
***
De volgende keer dat ik de bar binnen kwam en een espresso bestelde, zei de barman:
‘Ik merkte op dat je abonnement vervallen is. Wil je het niet verlengen?’
‘Nee, bedankt,’ zei ik. ‘Ik heb beslist om mijn eenzaamheid op eigen houtje aan te pakken. Het komt best wel goed, en zonder dat ik fortuinen hoef uit te geven.’
Afgaand op zijn blik begreep de barman niet waar ik het over had.
‘Maar ik moet toegeven dat ik Martha zal missen.’ Ik voegde eraan toe: ‘Net toen ik haar ging beschouwen als mijn vriendinnetje, ontdekte ik dat ze eigenlijk maar een verkoopster was.’
Mijn eerste espresso in eenzaamheid was perfect – en ik kon ongestoord terugdenken aan de leuke gesprekken die ik met Martha had gevoerd. En dat volledig gratis!